بازی های آموزشی و رشد مهارت های حرکتی درکودکان
مقدمه: بازی، زبان اولیه یادگیری کودک است
کودک جهان را نه از طریق کتاب، بلکه از طریق بازی میشناسد و با آن ارتباط برقرار میکند. هر بار که نوزاد دست خود را به سمت اسباببازی دراز میکند، هر بار که نوپا توپ را هل میدهد، و هر بار که کودک پیشدبستانی مهرههایی را به نخ میکشد، در حال انجام یک کارگاه آموزشی پیشرفته برای مغز و بدن خود است.
رشد مهارتهای حرکتی به دو دسته تقسیم میشود: مهارتهای حرکتی درشت (استفاده از گروههای عضلانی بزرگ برای نشستن، چهار دست و پا رفتن، دویدن، پریدن) و مهارتهای حرکتی ظریف (استفاده از عضلات کوچک دست و انگشتان برای برداشتن اشیا، نقاشی کردن، بستن دکمه). این مقاله، ۱۰ بازی و فعالیت هدفمند را به شما معرفی میکند که به صورت مرحلهای و بر اساس سن، هر دو دسته این مهارتهای حیاتی را تقویت میکنند.
—
بخش اول: اصول طلایی بازی موثر برای رشد حرکتی
1. توجه به نشانههای کودک: اگر کودک خسته یا بیحوصله است، بازی را متوقف کنید. بازی باید لذتبخش باشد.
2. تکرار فرصت یادگیری است: کودکان عاشق تکرار هستند. انجام مکرر یک بازی، مسیرهای عصبی را تقویت میکند.
3. ایمنی اولویت دارد: همیشه محیطی امن برای بازی فراهم کنید و تحت نظارت باشید.
4. ساده شروع کنید: فعالیتها را از سطح آسان آغاز کرده و به تدریج چالش را افزایش دهید.
5. تمرکز بر فرآیند، نه نتیجه: مهم این است که کودک درگیر شود، نه اینکه یک نقاشی “کامل” بکشد.
—
بخش دوم: بازیهای هدفمند بر اساس سن و مهارت
مرحله ۱: نوزادی (تولد تا ۱۲ ماهگی)
هدف: تحریک حسی، تقویت عضلات مرکزی، رسیدن و گرفتن.
بازی/فعالیت نحوه اجرا مهارت حرکتی تقویتشده نکات ایمنی و آموزشی
۱. وقت شکم (Tummy Time) از ۲ هفتگی، روزی چند بار و هر بار به مدت کوتاه، نوزاد را در حالت دمر روی یک زیرانداز راحت قرار دهید. جلوی او با اسباببازیهای رنگارنگ و بیخطر بازی کنید. حرکات درشت: تقویت عضلات گردن، شانه، پشت و بازوها. پایهای برای چهار دست و پا رفتن و نشستن. هرگز نوزاد را در این حالت تنها نگذارید. اگر به خواب رفت، به پشت برگردانید.
۲. بازی “رسیدن و گرفتن” اسباببازیهای نرم و سبک را در فاصلهای که نوزاد بتواند به آنها برسد آویزان یا قرار دهید. او را تشویق کنید تا به سمت آنها دست دراز کند و بگیرد. حرکات ظریف: هماهنگی چشم و دست، گرفتن ارادی (اول کف دستی، سپس انگشتی). اسباببازی باید سبک، نرم و بدون قطعات ریز باشد.
۳. بازی دالی موشه با دستهای خود یا یک پارچه نازک صورتتان را بپوشانید و با گفتن “دالی!” آن را بردارید. هماهنگی حسی-حرکتی: تمرکز بصری، پیشبینی و تعامل اجتماعی. با هیجان و لحن شاد بازی کنید.
مرحله ۲: نوپایی (۱ تا ۳ سالگی)
هدف: بهبود تعادل، شروع راهرفتن مستقل، تقویت مهارتهای دستکاری.
بازی/فعالیت نحوه اجرا مهارت حرکتی تقویتشده نکات ایمنی و آموزشی
۴. مسیر پستی و بلندی با بالش، تشکهای نرم، جعبههای خالی مقوایی و … یک مسیر با سطوح و ارتفاعهای مختلف درست کنید. از کودک بخواهید از روی آنها راه برود، بخزد یا سینهخیز برود. حرکات درشت: تعادل، هماهنگی، آگاهی از بدن در فضا، قدرت پاها. محیط کاملاً امن باشد. مراقب لبههای تیز باشید.
۵. بازی با خمیر بازی یا شن حسی خمیر بازی غیرسمی خانگی یا “شن حسی” (مخلوط آرد و روغن) در اختیار کودک بگذارید. به او نشان دهید چگونه ورز دهد، غلتک بزند، گلوله کند و با قالبهای ایمن شکل درآورد. حرکات ظریف: قدرت و انعطاف انگشتان، هماهنگی دو دست، حس لامسه. مراقب باشید مواد را نخورد. بعد از بازی دستها را بشوید.
۶. نقاشی با انگشت روی یک سطح بزرگ (کاغذ پوستی، سینی مجهز به کاغذ) رنگهای خوراکی یا رنگهای مخصوص انگشت غیرسمی بریزید. اجازه دهید کودک با انگشتان، کف دست و حتی پاهایش نقاشی کند. حرکات ظریف: تحریک حس لامسه، کشف علت و معلول، خلاقیت. از رنگهای مخصوص و غیرسمی استفاده کنید. لباس کهنه بپوشانید.
مرحله ۳: پیشدبستانی (۳ تا ۵ سالگی)
هدف: مهارتهای حرکتی پیچیده، همکاری، آمادگی برای نوشتن.
بازی/فعالیت نحوه اجرا مهارت حرکتی تقویتشده نکات ایمنی و آموزشی
۷. بازی لی لی یا پرش از روی مانع با چسب نواری رنگی روی زمین خانههای لی لی بکشید یا از طنابهای نرم و کمارتفاع به عنوان مانع استفاده کنید. از کودک بخواهید لی لی کند یا از روی موانع بپرد. حرکات درشت: تعادل پویا، جهش، تخمین فاصله، قدرت پایین تنه. زمین نباید لغزنده باشد. از موانع نرم و کوتاه شروع کنید.
۸. مهرهسازی و ساخت الگو از مهرههای درشت با سوراخ بزرگ و ریسمان محکم استفاده کنید. ابتدا از او بخواهید مهرهها را به نخ بکشد. سپس یک الگوی ساده (مثلاً دو آبی، یک قرمز) بسازید و از او بخواهید آن را ادامه دهد. حرکات ظریف: گرهزدن، درک الگو، هماهنگی چشم و دست عالی. مراقب خفگی: مهرهها باید بسیار درشت باشند.
۹. برش با قیچی ایمن یک قیچی مخصوص کودک با نوک گرد به او بدهید. نوارهای کاغذی پهن به او بدهید تا بدون هدایت خاصی ببرد. سپس شکلهای ساده (مستطیل، مثلث) روی کاغذ بکشید تا روی خط برش بزند. حرکات ظریف: قدرت و استقلال دستها، هماهنگی دو طرف بدن، مهارت پایه نوشتن. نظارت مستقیم ضروری است. فقط از قیچی ایمن کودک استفاده کنید.
۱۰. بازی “میکسر رنگها” در سه قسمت یک سینی یخ، آب رنگی با رنگهای اصلی (زرد، آبی، قرمز) بریزید. به کودک قطرهچکان یا سرنگ پلاستیکی بدون سوزن بدهید. از او بخواهید رنگها را با هم مخلوط کند و رنگهای جدید بسازد. حرکات ظریف: تقویت عضلات سهانگشت (مثل مداد گرفتن)، هماهنگی عالی چشم و دست، درک علمی. از رنگهای خوراکی استفاده کنید. لباس محافظ بپوشانید.
